سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز به‌عنوان روز جهانی سالمندان ارائه داد که در پی آن از سال ۱۹۹۰ اول اکتبر هرسال به‌عنوان روز جهانی سالمندان نام‌گذاری شده است. در حال حاضر ۷۰۰ میلیون نفر در دنیا بیش از ۶۰ سال سن دارند و این آمار تا سال ۲۰۵۰ به ۲ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت، براین اساس بیش از ۲۰ درصد جمعیت جهان را افراد ۶۰ سال به بالا تشکیل می‌دهد.
در ایران نیز طبق آخرین سرشماری انجام‌شده تعداد سالمندان کشورمان، ۷ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر است. به عبارتی براساس آمار کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی، هم‌اکنون ۴/۹درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند که به تأکید کارشناسان امور اجتماعی در آینده نه‌چندان دور، ۳۰ درصد جمعیت یعنی از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود. در اصفهان هم به‌عنوان یکی از استان‌های پرجمعیت کشور بنا بر اعلام اداره کل بهزیستی استان در حال حاضر حدود ۶/۱۰ درصد جمعیت این استان را سالمندان تشکیل می‌دهند که بیش از ۵۴۰ هزار نفر از جمعیت استان سالمندان بالای ۶۰ سال هستند. با توجه به این موضوع، توجه به نیازها و چالش‌های خاصی که بسیاری از افراد مسن با آن مواجهند، بسیار ضروری به نظر می‌آید.
- چالش‌های سالمندان
موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که درصد بالایی از سالمندان درآمد مستقل ندارند و بخشی از سالمندان از حمایت مالی لازم برای درمان نیز برخوردار نیستند و سالمندانی هم هستند که پول کافی برای تهیه دارو ندارند. این شرایط برای سالمندان کشورمان در حالی وجود دارد که به گفته «شقایق حق‌جو جوانمرد» رئیس بنیاد ملی نخبگان استان اصفهان، بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا بر روی سالمندان سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به‌طوری‌که کشورهای پیشرفته حتی روی بازاری که می‌توان توسط سالمندان ایجاد کرد نیز حساب کرده‌اند. واقعیت آن است که می‌توان برای آموزش نیروی متخصص به‌منظور مراقبت از سالمندان از فناوری‌های نوین بهره برد و به این نکته اهمیت داد که سالمندان به همدلی احتیاج دارند، نه نگهداری. در این زمینه «حمید آرمانی» کارشناس امور اجتماعی بیان می‌کند: اصفهان از استان‌هایی است که به دلیل جمعیت زیادش با تعداد سالمندان بسیاری هم مواجه است و ضرورت دارد برای زندگی بهتر و امنیت بیشترِ این گروه از افراد جامعه چاره‌ای اندیشید.
وی تصریح می‌کند: اجرای برنامه‌های سالمندی در کشور از لحاظ مراقبت‌های بالینی و بیمه و خدمات دچار چالش‌هایی است که اگر برای رفع آنها اقدامی نشود، امکان ایجاد خدمات و مراقبت‌های سالمندی در کشور وجود نخواهد داشت. به گفته این کارشناس از نظر آموزش و تربیت نیروهای متخصص متأسفانه موانع و اشتباهات بسیاری مشاهده می‌شود؛ مثلاً رشته طب سالمندی از فهرست تخصص‌های مورد نیاز آموزش دانشگاه‌های علوم پزشکی حذف‌شده، درحالی‌که از رشته‌های بسیار ضروری برای مراقبت از سالمندانی است که بخش قابل‌توجهی از جامعه را شامل می‌شوند.
وی می‌افزاید: چالش جدی دیگر آموزش و تربیت نیروهای درمانگر و پرستاران طب سالمندی است که چند سالی است در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور شروع شده اما هیچ برنامه و همچنین محیطی برای کار با افراد سالمند در این رشته وجود ندارد، مثل فقدان بخش‌های بیمارستانی سالمندان، فقدان برنامه مراقبت و ویزیت در منزل و عدم ایجاد یا تأسیس مراکز آموزشی نگهداری سالمندان به شکل استاندارد در دانشگاه‌های علوم پزشکی تا دانشجویان حین تحصیل بتوانند مهارت‌های علمی و عملی لازم در زمینه کار با بیماران و افراد مسن را کسب کنند. همچنین به دلیل نبود مراقبت‌های بیمارستانی و خانگی و کمبود مراکز نگهداری سالمندان، امکان استخدام و جذب فارغ‌التحصیلان پرستاری سالمندی در کشور وجود ندارد. نظام آموزش و درمان کشور با وجود نیاز مفرط خود و جامعه امکان ارائه خدمت ندارد و فارغ‌التحصیلان این رشته اغلب به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند.
- ضرورت به رسمیت شناختن جمعیت سالمند
جدای از بحث‌هایی مانند فقر و بیماری، نکته قابل تأملی که در رابطه با سالمندان وجود دارد و آنچه بیش از هر چیز نگران‌کننده و تهدید اصلی دوران سالمندی است، تنهایی و انزوای سالمندان است. چیزی حدود ۳۰ درصد سالمندان کشور تنها زندگی می‌کنند که این آمار در خانم‌ها ۴۹ درصد است. این‌ها حقایقی است که مسئولان ما باید ورود جدی‌تری به این حوزه کنند. چه‌بسا افرادی که به سن سالمندی می‌رسند و سال‌ها زحمت‌کشیده‌اند و انتظار دارند برای باقی‌مانده عمرشان برنامه‌ریزی شود.
در این زمینه «مرضیه فرشاد» مدیر کل بهزیستی اصفهان با تاکید بر وقت گذاشتن و ارزش قائل شدن برای سالمندان، سالمندی را بخشی از زندگی و مرحله‌ای از تکامل همه انسان‌ها عنوان می‌کند. وی تصریح می‌کند: بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ سالمند اصفهان زیرپوشش مراقبت‌های سازمان بهزیستی قرار دارند که هزار و ۵۰۰ نفر آنها در ۳۳ مرکز شبانه‌روزی مقیم شده و مابقی از خدمات یک مرکز روزانه و ۹ مرکز مراقبت در منزل استفاده می‌کنند.
به گفته این مسئول، سیاست بهزیستی اصفهان افزایش مراقبت از سالمندان در منزل است. وی می‌گوید: سیاست این اداره در رابطه با سالمندان افزایش مراقبت در منزل توسط تیم‌های خدماتی در زمان‌هایی از روز و ویزیت در منزل توسط تیم‌های تخصصی بهزیستی است. فرشاد یادآور می‌شود: بیشتر از ۳۰ درصد ظرفیت خانه‌های سالمندان استان اصفهان خالی است که این اتفاق دلیلی جز توجه مردم این استان به زندگی با بزرگ‌ترها و سالمندانشان ندارد و البته امکان نگهداری موقت سالمندان در مواقعی که نزدیکان و فرزندان آنها قصد مسافرت و یا فعالیت کاری پرمشغله‌ای دارند، در مراکز شبانه‌روزی فراهم است.
به گفته این مسئول افزایش طول عمر، نیازمند فرهنگ‌سازی سالمندی سالم است تا این‌که فرد در این دوران با مشکلات و بیماری‌ها روبه‌رو نباشد و زندگی برایش دشوار نشود. یکی از راهبردهای اصلی دبیرخانه، همکاری با سمن‌های مردمی و تشکل‌هایی است که در حیطه سالمندان فعالیت می‌کنند و در نهادینه کردن فرهنگ سالمندی، نقشی اساسی دارند. در پایان مدیر کل بهزیستی استان اصفهان تأکید می‌کند: نیازهای یک سالمند علاوه بر توان‌بخشی، سلامت، حمایت، حقوق و نیاز به دیده شدن است که هر سازمانی لازم است متناسب با شرایط و اختیاراتش این جمعیت را به رسمیت بشناسد. سعی بهزیستی هم دفاع از سالمندان و فرهنگ‌سازی در جامعه است تا حضور و حقوق سالمندان به رسمیت شناخته شود.
- ترویج فرهنگ نگهداری از سالمند در منزل
بنا به گفته «عباس رضایی»، استاندار اصفهان جمعیت سالمندان به دلیل صنعتی شدن جوامع در حال افزایش است، بنابراین ما نیاز به فرهنگ‌سازی برای استفاده از تجربه‌های افراد سالمند داریم. وی خاطرنشان می‌کند که فرهنگ نگهداری از افراد سالمند در خانه همراه با احترام و حفظ کرامت انسانی نیز باید بیشتر ترویج شود.
- اصفهان «شهر دوستدار سالمند» می‌شود
نسیم زمانی- اصفهان- خبرنگار:به گفته «مسعود مهدویان‌فر»، مدیر امور اجتماعی و مشارکت‌های مردمی شهرداری اصفهان، تلاش مدیریت شهری اصفهان این است که این شهر به طرق مختلف با طرح‌های اجرا شده یا در دست اجرا به سمت تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند حرکت کند، به‌طوری‌که اصفهان برای کسب عنوان شهر دوستدار سالمند نامزد شده و شهرداری به دنبال تثبیت آن است. این مسئول در این زمینه به چند سوال پاسخ داده است.
- پارامترهای مورد نظر برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند چه مواردی است؟
شهر دوستدار سالمند باید دارای ۸ ویژگی باشد؛ نخست آن‌که فضای بیرونی یا کالبد و فیزیک شهر باید مستعد حضور سالمند در شهر باشد و همچنین حمل‌ونقل باید برای سالمندان مقرون‌به‌صرفه باشد. باید در زمینه مسکن، امتیازات ویژه برای سالمندان پیش‌بینی شود و به طرق مختلف زمینه فعالیت و حضور آنها در عرصه‌های اجتماعی فراهم شود. همچنین به صورت ویژه به جایگاه سالمندان توجه شود و ارتباطات و اطلاعات به‌گونه‌ای باشد که سالمندان به‌راحتی از آنها استفاده کنند. اشتغال و حضور اجتماعی و در نهایت حمایت‌های اجتماعی برای سالمندانی که خود تمایل به مشارکت دارند از دیگر پارامترهای شهر دوستدار سالمند است.
- اصفهان برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند دارای این ویژگی‌ها هست؟
چنین ادعایی را نداریم که همه پارامترهای گفته‌شده در شهر اجرا می‌شود، اما تلاش مدیریت شهری اصفهان این بوده است که با روش‌های مختلف با طرح‌های اجرا شده یا در دست اجرا به سمت تحقق شهر دوستدار سالمند حرکت کند و مهم‌ترین گام در این راستا طرح کارت منزلت شهروندی ویژه سالمندان اصفهانی است که در این کارت پارامترهای هشت‌گانه شهر دوستدار سالمند در نظر گرفته شده است.
- عمده‌ترین اقدام در این راستا چیست؟
از جمله اقدامات مدیریت شهری برای سالمندان می‌توان به مواردی همچون برنامه‌های طب سالمندی، پیشگیری از بیماری‌ها، مشاوره، برنامه عصرانه و نشاط، آموزش صنایع دستی، تفریح و سرگرمی، و... اشاره کرد. درکل رسیدن به شهر دوستدار سالمند نیازمند یک فعالت مستمر و به‌روز است و اقدامات صورت گرفته در شهر آغازی برای رسیدن به این هدف است.
نظر شما